Lời Ban biên tập: KS Trần Ngọc Tuấn, nguyên Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Kiểm định an toàn đập của Công ty cổ phần Sông Ba, đã có nhiều  đóng góp với sự phát triển của SBA trong nhiều năm qua. Sau khi nghỉ chế độ, Ông vẫn trăn trở, tâm huyết miệt mài say mê nghiên cứu trong lĩnh vực dự báo khí tượng, thủy văn gắn liền với hoạt động SXKD của SBA. SBA xin giới thiệu bài viết dưới đây của Ông Trần Ngọc Tuấn.

LŨ MUỘN 2024 – NIỀM VUI MUỘN

Mùa lũ trong 3 tháng cuối năm là thời đoạn quan trọng đối với các hồ thủy điện, thủy lợi vì lượng nước về chủ lực chiếm gần 60%÷70% so với lượng nước về cả năm. Hồ chứa thường tích nước đầy nước thiết kế và góp phần hoàn thành kế hoạch phát điện của Công ty. Theo chuỗi số liệu nước về hồ Krông H’năng từ 1980 - 2024 cho thấy riêng lượng nước về hồ trong hai tháng 10 và 11 chiếm từ 60% đến hơn 90% so với tổng lượng nước về trong toàn mùa lũ.

Tháng 9/2024, theo bản tin dự báo mùa của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia phát hành thì “ hiện tượng ENSO vẫn đang trong trạng thái trung tính, từ tháng 10 - tháng 12 có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina với xác suất 60 - 70%”. Điều ấy được hiểu là lưu vực Krông H’năng vẫn hy vọng có đủ nước về như các năm vừa qua. Tuy nhiên thực tế đối với Nhà máy thủy điện Krông H’năng (NMKN) của Công ty CP Sông Ba (SBA), mùa lũ năm 2024 đã không diễn ra bình thường vì hết thượng tuần tháng 12/2024 mà tổng lượng nước về mới được 183,308 triệu m3 xấp xỉ 40% tổng lượng nước về mùa lũ, mực nước hồ mới đạt +246m/ MNDBT +255m, sản lượng phát điện chỉ đạt 65% kế hoạch năm.

Liên tục theo dõi các dự báo diễn biến nhiễu động nhiệt đới trên Biển Đông từ đầu tháng 12/2024 (Bão, áp thấp nhiệt đới), tôi nhận thấy nếu thời đoạn nầy đổ bộ vào vùng ven biển Bình Định đến Khánh Hòa thì hy vọng vành đai hoàn lưu của chúng có khả năng gây mưa cho khu vực đất liền, trong đó có một phần lưu vực sông Krông H’năng. Sau khi  nghiên cứu quy luật nguồn nước của lưu vực Krông H’năng qua các đường tần suất lý luận tổng lượng nước về ở các thời đoạn khác nhau, tôi đi đến nhận định: Nguồn nước năm 2024 có thể nằm trong chuỗi năm ít nước tần suất p= 65% ÷ 80%.

Chỉ còn khoảng 20 ngày nữa là hết năm 2024, liệu có đợt lũ nào để về hồ cải thiện kế hoạch sản lượng, doanh thu của NMKN không? Liệu sau ngày 10/12/2024 còn có khả năng xảy ra đợt lũ muộn trên lưu vực hồ Krông H’năng? (thường rất ít xảy ra, trước đây chưa có cách suy tính chắc chắn về khả năng xuất hiện). Nếu có, nó sẽ giải quyết được nhiều vấn đề liên quan đến hoạt động sản xuất năm 2024 và năm 2025 của SBA. Đó là câu hỏi nhạy cảm cần trả lời chắc chắn trên cơ sở khoa học khách quan và tình hình biến động khí hậu thực tế. Câu hỏi ấy, không những là sự lo lắng lớn của lãnh đạo và CBNV Công ty mà còn là quan tâm rất nhiều của cổ đông tâm huyết.

Tôi đã nghiên cứu diễn biến thời tiết hiện tại và từ chuỗi số liệu lưu lượng nước về trên lưu vực hồ Krông H’năng từ 1980 – 2023 và tính toán các đường tần suất lý luận tổng lượng nước các thời đoạn tính toán, kết quả như sau:

Tổng hợp lượng nước cả năm và mùa lũ về hồ đến 10/12/2024 mới đạt 183,308 triệu m3 đều nhỏ hơn tổng lượng nước về tính toán trong cả mùa lũ của nhóm năm ít nước trung bình (p ≥ 67%). Căn cứ các dự báo ENSO và thực tế theo dõi, dự tính dòng chảy mùa lũ 2024 có tần suất 75% để phân tích sự thiếu hụt lượng nước về trong mùa lũ 2024 như sau:

Ngay thời điểm trước 10/12/2024, từ kết quả tính toán và phân tích trên, tôi dự đoán sẽ có 1 đợt “lũ muộn” vào trung tuần, hạ tuần tháng 12 năm 2024 (từ 11/12/24 đến 31/12/2024), bổ sung lượng nước về trên lưu vực hồ Krông H’năng làm tiền đề để SBA xây dựng phương thức vận hành phù hợp để cải thiện tình hình SXKD của Nhà máy thủy điện Krông H’năng sau 18 ngày liên tục tạm dừng phát điện.

Số liệu vận hành thực tế của NMKN từ sau ngày 10/12/2024 đến 31/12/2024 đã cho thấy dự đoán trên là có cơ sở khoa học và phù hợp thực tế:

- Tổng lượng nước về hồ W= 166,26 triệu m3 so với dự tính 144,28 triệu m3;

- Lưu lượng về trung bình bổ sung Qtb= 89,91 m3/s so với dự tính Qtb=79,50 m3/s.

- Mực nước hồ từ +246,0m đã dâng lên đến +254m trong tháng 12 năm 2024.

Vì vậy, tôi cho rằng: Việc dự báo có lũ muộn hay không trong mùa lũ của một lưu vực là một công việc phức tạp, không hề dễ dàng nhưng cũng có thể dự tính được nếu có một cơ sở lý luận khoa học đầy đủ, toàn diện và lưu vực có nhiều dữ liệu về dòng chảy như lưu vực hồ Krông H’năng, Khe Diên cùng những yếu tố thời tiết khác.

Và trong những mùa lũ năm đến, quá trình vận hành hồ thủy điện Krông H’năng hoặc Khe Diên, nếu có những năm gặp trường hợp tương tự, việc dự tính được có xảy ra lũ muộn hay không sẽ góp phần phục vụ tốt hơn trong  kế hoạch sản xuất của SBA.